ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Każda sekunda igrzysk olimpijskich tylko w Eurosporcie i w Eurosporcie w Playerze

Urodzony w 1949 r. Akii-Bua dorastał w małej wiosce w okręgu plemiennym Lango w Ugandzie wraz z... 42 braćmi i siostrami. Jego ojciec, wódz kraju, miał dziewięć żon i "prowadził legendarne życie" - jak opisał to sportowiec we wspomnieniach. To właśnie przez pryzmat rodziny pierwszy raz zetknął się z lekkoatletyką: jeden z jego starszych braci, trójskoczek Lawrence Ogwang, startował na igrzyskach w Melbourne w 1956 r.

Dorastanie było dla młodego Johna wyraźną zachętą do biegania: "Wciąż pamiętam, jak ojciec ścigał się z nami o słodycze. Zwycięzca dostawał najwięcej. Byłem wysokim chłopcem, ale niewystarczająco szybkim, aby zarobić na słodycze. Byłem za wolny". Śmierć ojca, gdy Akii-Bua miał 15 lat, zadała mu najcięższy cios, jaki kiedykolwiek pamiętał. "Musiałem opuścić szkołę i wziąć odpowiedzialność za utrzymanie rodziny, pomóc mamie nas wyżywić".

W Ugandzie w latach 60. niewiele dzieci kiedykolwiek przekraczało granice swojej wioski, nie mówiąc już o odkrywaniu tego, co reszta planety miała do zaoferowania. I gdyby nie determinacja matki, droga małego Johna prawdopodobnie nie odbiegałaby zbytnio od lokalnych standardów. - Nasza matka zainspirowała go - wyjaśnia jego brat, Paul Bua, w dokumencie BBC. "Powiedziała, mu że jest młodym człowiekiem i jeśli tu zostanie, to zgnije. Kazała iść w świat i szukać możliwości rozwoju swojego talentu".

Gdy kraj uzyskał niepodległość od swojego kolonialnego pana, Wielkiej Brytanii, Akii-Bua również rozwinął skrzydła. W poszukiwaniu przygód opuścił wioskę i udał się do stolicy, do Kampali. Choć brak wykształcenia sprawił, że musiał zamieszkać w slumsach, jego talent sportowy szybko otworzył mu wiele drzwi. Po tym, jak zabłysnął w turnieju piłki nożnej, w którym grał boso, Akii-Bua został zwerbowany przez policję, która zawsze polowała na wysportowanych mężczyzn o dobrej kondycji fizycznej. System ugandyjski zachęcał funkcjonariuszy do treningu i utrzymywania niezłej formy: to spuścizna po brytyjskich przyzwyczajeniach, z których Akii-Bua z czasem skorzystał. Sam skłaniał się ku piłce nożnej lub siatkówce, ale jego darem była lekkoatletyka.

Oglądasz

Dzięki temu znalazł się na ścieżce chwały: "Moja droga do sportowej sławy rozpoczęła się, gdy wstąpiłem do policyjnego klubu lekkoatletycznego. Wstawałem codziennie o 5:45, zaczynałem zbierać siły i w mojej głowie rodziły się pomysły, co to znaczy startować w zawodach. Na mistrzostwach policji zostałem zgłoszony do siedmiu zawodów. Wygrałem pięć."

Szybka droga do finału

Monachium - 2 września 1972 roku. Akii-Bua, który zwyciężył w swoim biegu, a następnie w półfinale z czasem 49.25, zaczynał kierować swoim przeznaczeniem. W drugim półfinale doszło do słynnej historii. Zawodnik z NRD Christian Rudolph, który zerwał ścięgno Achillesa w połowie prostej startowej, upadł na swojego kuzyna z Zachodu, Dietera-Wolfganga Buettnera. Żaden z nich nie przekroczył linii mety. Rudolph, jeden z faworytów do złota, nigdy już nie postawił stopy na torze, jego kariera zakończyła się wraz z tym upadkiem.

Choć wszystko wydawało się układać po jego myśli, w rzeczywistości Akii-Bua był bardzo zdenerwowany podczas igrzysk. Ze zszarganymi nerwami, nie mogąc spać spokojnie, chodził na długie spacery po Wiosce Olimpijskiej, często kończąc noc na dyskotece odwiedzanej głównie przez sportowców, którzy zakończyli swoje zawody. Jego starty jeszcze się nie zaczęły, a on już wychodził na parkiet, aby się zrelaksować. Tutaj spotkał swojego idola Johna Carlosa, jednego z dwóch zawodników, którzy zasłynęli z gestu podniesienia pięści na podium w Meksyku, symbolizującego solidarność z ruchem Czarnych Panter.

Pewnego razu trener biegacza Malcolm Arnold musiał wyciągnąć swojego podopiecznego z nocnego klubu, by położyć go do łóżka o północy. Ogromna stawka sprawiła, że młody Ugandyjczyk stał się nerwowy. Arnold musiał go uspokajać. Przypominał mu o jego czasach i przygotowaniach na polnej drodze w domu lub na stromych wzgórzach miasta Kabale, gdzie z 10-kilogramową kamizelką obciążeniową, wykonując nieustanny trening interwałowy, włożył niemal nieludzki wysiłek w przedolimpijski trening. Akii-Bua wiedział to wszystko (jak mógłby przecież zapomnieć?), w Monachium jednak wciąż nie był w stanie powstrzymać się od wahania między zachwytem a paniką. W przeddzień finału ostatni test prawie doprowadził go do ostateczności.

Koszmar toru wewnętrznego

Krótko przed północą trener zastał go w pokoju. Arnold miał przy sobie cztery małe butelki niemieckiego wina musującego Sekt i kartkę papieru. Były na niej wyniki losowania torów startowych. "Czułem się, jakby ktoś mnie uderzył" - napisał we wspomnieniach Akii-Bua. Arnold dał Johnowi dwie butelki, a gdy ten wypił już pierwszą, by pomóc przełknąć gorzką pigułkę, przekazał mu wiadomość: miał biec na wewnętrznym torze.

Ogromny cios dla organizmu. W biegu na 400 m przez płotki pierwszy tor to praktycznie wyrok śmierci. - Pierwszy tor jest niemal jak przekleństwo - wspominał Edwin Moses, dwukrotny mistrz olimpijski na 400 m przez płotki, w filmie dokumentalnym BBC o Johnie. - Wszystko sprowadza się do fizyki organizmu. Kiedy biegniesz w zakręcie z dużą prędkością, jedyną rzeczą, która zmusza cię do skrętu, jest nacisk na zewnętrzną nogę, więc obracasz się przy każdym kroku. Potrzeba o wiele więcej siły, aby wykonać skręt, ponieważ poruszasz się z większą prędkością, a promień skrętu jest krótszy, spalasz więc więcej energii. Akii-Bua prawdopodobnie czuł się pokrzywdzony i wiedział, że musiał biec bardzo mocno i szybko, ponieważ jego główni konkurenci znajdowali się na dużo, dużo lepszych pozycjach.

Arnold znajduje właściwe słowa

W Monachium w 1972 roku, w przeddzień finału, Akii-Bua miał nadzieję znaleźć ukojenie we śnie, ale jego noc była nękana przez koszmary o konfrontacji z Davidem Hemerym w finale. "Jego obraz był dla mnie przerażający" - napisze później. Następnego ranka nie mógł zjeść nic solidnego na śniadanie najważniejszego dnia swojego życia. "Uderzył mnie chłód i drżałem, gdy zakładałem dres". Nerwowo zapalając papierosy - czasami z niewłaściwego końca, przynajmniej według Johna - Arnold wciąż pytał swojego podopiecznego, czy wszystko z nim w porządku.

W obliczu tego, co wydawało się zadaniem nie do pokonania, Arnold w końcu znalazł słowa, które wypowiedział i które uspokoiły Johna: "Dziesięć minut przed finałem Malcolm powiedział jedno zdanie, którego nigdy nie zapomnę. Prawie rozkaz, który przezwyciężył wszystkie moje nerwy i obawy. Powiedział mi, że jestem w finale i że jeden z nich jest mój. Nigdy nie wspomniał słowem o medalu".

W ciągu niespełna 50 sekund Akii-Bua miał odkryć, z czego jest tak naprawdę stworzony. Talent, technika i ciężka praca mogą sprawić, że będziesz biegać szybko, ale aby zdobyć tytuł i złoty medal, potrzebujesz czegoś więcej. Zwłaszcza w tak zwanym "zabójczym" biegu na 400 m przez płotki. Jak wyjaśnia Akabusi:

"Kiedy wchodzisz na stadion na finał, jest pewna garstka zawodników, którzy mają talent, samodyscyplinę i naturalne predyspozycje. Gdy wchodzą na arenę, czeka ich wóz albo przewóz. Albo tego dnia pozwolą na kontrolowany splot właściwych wydarzeń i przyniosą do domu złoto, albo pozostaną z niedosytem. Jest tylko kilka osób, które potrafią połączyć każdą z tych cech we właściwym momencie. John Akii-Bua i David Hemery mieli wszystko, co trzeba, aby w zabójczym dla człowieka biegu na 400 płotków odnieść sukces".

Wychodząc tego dnia na bieżnię Stadionu Olimpijskiego, Akii-Bua miał udowodnić zarówno samemu sobie, jak i całemu światu, że jest materiałem na mistrza. Podczas gdy jego rywale wyglądali na spiętych i skoncentrowanych, on machał do przyjaciół, a nawet tańczył na bieżni przed finałem. - Ostatnie słowo, jakie powiedział mi trener, brzmiało: "Wiesz, po co tu przyjechałeś. Nie patrz na nikogo, po prostu biegnij swój bieg" - zdradził później.

Padł rekord świata

Panujący mistrz i rekordzista świata Hemery wystartował na piątym torze w jeszcze szybszym tempie niż udało mu się to w Meksyku. Anglik przekroczył granicę 200 metrów w pełnym biegu, w czasie 22.80, ale wciąż ramię w ramię z Amerykaninem Ralphem Mannem. Nic nie mogło rozdzielić tych dwóch gwiazd. Ale na wyjściu z ostatniego zakrętu, tuż przed finałowymi 100 metrami, Hemery doznał szoku: Akii-Bua, widoczny kątem oka na wewnętrznym torze, wciąż tam był.

Wtedy stało się coś niemożliwego: pomiędzy ósmym a dziewiątym płotkiem Ugandyjczyk wykorzystał lukę, tworząc złudzenie, że wyraźnie przyspiesza. To sztuczka: nikt nigdy nie nabiera prędkości na głównej prostej biegu na 400 m przez płotki - inni tylko pogarszają swoją pozycję. Ale Akii-Bua zdołał jakoś utrzymać tempo i płynność, podczas gdy Hemery się spiął. Obrońca tytułu został zepchnięty przez Manna na trzecie miejsce, przegrywając z nim o jedną setną sekundy, a do medalu dobiegł  tylko dzięki szczęściu.

Tymczasem z przodu, biegnąc trochę na innej planecie, Akii-Bua zmierzał w kierunku linii mety. Ugandyjczyk w ferworze walki kontynuował bieg nawet po zapewnieniu sobie zwycięstwa. Przeskoczył pierwszy płotek drugi raz, zanim zatrzymał się, by spojrzeć w górę na ekran. To, co zobaczył, było zdumiewające: nowy rekord świata z czasem 47.82. Pierwszy rekord świata, który padł na igrzyskach w Monachium.

Kiedy w 1956 roku złamano barierę 50 sekund, musiało minąć kolejnych dwanaście lat, aby rekord spadł poniżej 49 sekund. Ale Akii-Bua, który dopiero dwa i pół roku wcześniej zajął się tą dyscypliną, stał się pierwszym człowiekiem, który przebiegł ten dystans poniżej 48 sekund, tym samym wprowadzając konkurencję w nową erę. "Pięknie to poskładał"- podsumowuje Arnold w filmie dokumentalnym. "To właśnie pamiętam - byłem naprawdę zdumiony skalą zwycięstwa. Po prostu zrobił to w sposób bliski perfekcji".

Wynalazca honorowego okrążenia

Oprócz złotego medalu i rekordu świata, jego występ wyróżniał się sposobem, w jaki świętował swój sukces. Po zobaczeniu wyniku na dużym ekranie rozradowany mistrz pobiegł wzdłuż prostej i przeskakiwał przez wyimaginowane płotki jeden po drugim, machając do tłumu. Pełen energii, z flagą Ugandy w ręku, kontynuował bieg wokół stadionu ku uciesze publiczności, omijając jednego z oficjeli olimpijskich. A wszystko to w czasie, gdy jego rywale leżeli na ziemi, próbując zebrać siły.

Nie wiedząc o tym, Akii-Bua chciał oddać cześć tradycji. Po drugim honorowym okrążeniu w końcu znalazł Malcolma Arnolda. "Jego widok zwiększył moją ekscytację i sprawił, że się załamałem i na krótko zapłakałem" - pisał. Trudno było spodziewać się, że za 72 godziny olimpijskie kołaspłyną krwią tragicznie porwanych członków izraelskiej delegacji.

Dla międzynarodowej prasy był to dzień, w którym pierwszy raz usłyszano o mistrzu. Podczas spotkań z mediami po swoim zwycięstwie Akii-Bua opowiedział o dziewięciu żonach ojca i licznych braciach i siostrach, których miał w domu. Ujawnił również szczegóły brutalnych treningów, które nawet dla niego, jak sam przyznał, nie były "naturalne". Świat ujrzał pokorę i poświęcenie nieznanego nikomu bohatera.