Każda minuta igrzysk tylko w Eurosporcie i w Eurosporcie w Playerze

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Ten wyczyn był tak niespotykany, że stał się inspiracją do stworzenia nowego słowa w języku angielskim. Przymiotnik ten (ang. Beamonesque) powstał ponad pół wieku temu i odnosi się do wyczynu sportowego tak niebywale przewyższającego dotychczasowe osiągnięcia, że aż przerastającego wyobraźnię. Jest to termin, który został nawet zatwierdzony przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski, ale też często używany w żargonie sportowym bez prawdziwego zrozumienia jego etymologii.

Niespokojne igrzyska

El Paso i Meksyk dzieli wprawdzie międzypaństwowa granica, ale idee swobodnie przez nią przepływają. Stolica Meksyku, w której odbywały się Igrzyska XIX Olimpiady ery nowożytnej, nie była wolna od problemów tamtych czasów. Impreza w 1968 roku rozpoczęła się zaledwie 10 dni po masakrze w Tlatelolco, w której zginęło ponad 300 nieuzbrojonych demonstrantów, w większości studentów. W garnku wrzało i nie trzeba było wiele, by pokrywka pękła.

16 października 1968 roku, cztery dni po ceremonii otwarcia, igrzyska znalazły się już w ogniu niepokojów społecznych. Na podium 200 metrów Tommie Smith i John Carlos pochylili głowy i wznieśli pięści w rękawicach. Dwa dni później, w poranek finału skoku w dal, obaj panowie zostali poproszeni o spakowanie swoich walizek i opuszczenie wioski olimpijskiej.

Beamon wciąż tam był, lecz tylko dzięki swoim umiejętnościom. Dzień wcześniej młody skoczek prawie upadł na pierwszej przeszkodzie: dwa felerne skoki w kwalifikacjach oznaczały, że patrzył w lufę pistoletu i znalazł się na krawędzi eliminacji. Boston, jego mentor, który zdobył złoto w Rzymie i srebro cztery lata później w Tokio, wziął Beamona na bok i pomógł mu się zrelaksować. Przy ostatnim zakręceniu kołem fortuny los uśmiechnął się do Beamona. Podobnie jak Jesse Owens w Berlinie, był bliski katastrofy, ale jego trzeci skok, wynoszący 8,19 m, wystarczył, aby znalazł się w finale. Zaś później pokazał, do czego jest zdolny.

Blisko przepaści w eliminacjach

Noc poprzedzająca finał w wykonaniu Beamona jest przedmiotem wielu spekulacji. O ile historie różnią się na przestrzeni lat, o tyle przynajmniej pewne jest, że Bob nie postępował zgodnie z podręcznikiem wzorowego sportowca. W swojej biografii Beamon pisze, że spędził wieczór, kochając się ze swoją ukochaną z dzieciństwa Glorią, dziewczyną, którą poślubiłby, gdyby nie ożenił się wcześniej.

Lecz przy innych okazjach Beamon przyznał, że zirytował się wyrzuceniem kolegów z kadry USA, Smitha i Carlosa. To zmusiło go do pójścia i wyrzucenia z siebie trochę presji.

- Wszystko było nie tak. Poszedłem więc do miasta i wypiłem trochę tequili. Człowieku, ależ czułem się luźno. Dobrze się wyspałem.

W każdym razie następnego dnia o 15:46, Beamon stał na torze z numerem startowym 254 na plecach. W samym sercu Stadionu Olimpijskiego było 23,5 stopnia przy wilgotności wynoszącej 42 procent. Beamon startował jako czwarty skoczek w finale, w którym występowało 17 zawodników. Warunki nie sprzyjały, pierwsze trzy skoki spalono, a niebo wyraźnie ciemniało. Zbliżała się burza z piorunami.

- Zastanawialiśmy się, czy będziemy w stanie skakać - wspominał Francuz Jack Pani kilka lat temu na łamach gazety "Ouest France", patrząc wstecz na swoje siódme miejsce w finale. - Nadciągał deszcz, strasznie wiało z tyłu, nie mieliśmy więc pojęcia, jaki będzie miało to wpływ na tor.

Burza rzeczywiście się szykowała. Ale zanim niebiosa otworzyły się u góry, grzmoty rozległy się tuż przy ziemi.

Beamon stał 40 metrów od piaskownicy i nadużyciem byłoby stwierdzenie, że publiczność patrzyła tylko na niego. W tym samym czasie odbywał się bowiem finał biegu na 400 metrów, który miał dać początek nowemu rekordowi świata, pierwszemu poniżej 44 sekund. Ten wyścig przykuł uwagę widzów, z których większość prawdopodobnie sądziła, że finał skoku w dal - który przecież dopiero się rozpoczął - będzie trwał długo po tym, jak Amerykanin Lee Evans uzyskał czas 43,86. Okazało się to wielkim przeoczeniem.

Zaledwie kilka sekund później Beamon wystartował. Jego krępa sylwetka szybowała w powietrzu, przecząc siłom grawitacji, gdy wydawało się, że unosi się 180 cm nad ziemią. Po tym, co sprawiało wrażenie  wieczności (Beamon powiedział, że czuł się jak w zawieszeniu przez godzinę, zanim w końcu wylądował) jego ciało znalazło się na ziemi w dość niekonwencjonalny sposób. Powiedzmy, że w tym elemencie można było coś poprawić. Nikt przecież mimo wszystko nie jest doskonały.

- Wylądowałem z takim impetem, że dalej skakałem jak kangur w piaskownicy. Nie byłem zbyt zadowolony z mojego lądowania. Do diabła, jak mogłem wylądować na tyłku, a nie na nogach! Pomyślałem, że będzie mnie to kosztować centymetry - wspominał później.

O ile lądowanie nie było bezbłędne, o tyle to, co je poprzedziło, udało się ponad wszelką wątpliwość i wszelkie wyobrażenia. Siedzący na ławce obok Boston podsumował wyjątkowe zjawisko, którego właśnie był świadkiem. Zwracając się do panującego mistrza olimpijskiego, powiedział: - To ponad 28 stóp! (około 8,5 m).

Na to Lynn Davies zareagował z niedowierzaniem: - Przy jego pierwszym skoku? Nie, to niemożliwe.

Człowiek, którego rekord świata miał zostać pobity, nie zdążył jeszcze zdjąć dresu, ale już wiedział, że teraz toczy się walka tylko o srebrny medal. Jego rodak skoczył tak daleko, że konkurs praktycznie się skończył.

Skok stulecia dosłownie poza skalę

Gdy tylko Beamon stanął na nogi, do piaskownicy wszedł jeden z sędziów, aby sprawdzić wynik. Najpierw podniosła się biała flaga - nie było żadnych zastrzeżeń, skok nie był spalony. Następnie anemometr wskazał... dwa metry korzystnego wiatru na sekundę, czyli szczyt dozwolonego limitu. Oznaczało to, że skok zostanie zaliczony i będzie można go zmierzyć - pod warunkiem, że pozwoli na to technologia.

Boston miał rację. Bob Beamon skoczył ponad 28 stóp. Dużo więcej. Mówiąc prościej, skoczył ponad to, co było zarówno wyobrażalne, jak i technicznie oczekiwane w tamtych czasach.

Igrzyska w Meksyku były tymi, podczas których nastąpiło przejście na elektroniczny system pomiaru. Zawody mierzyło urządzenie optyczne, które biegło wzdłuż toru. Sędzia wysuwał urządzenie tak daleko, jak to tylko możliwe, pojawiał się jednak pewien problem. Sędziowie ograniczyli odległość do 8,60 metra. Skok Beamona był i niezwykły, i niemierzalny.

Odskakując na bok, tanecznie kołysząc biodrami i ramionami z ulgą, że nie przekroczył deski po wcześniejszej serii chaotycznych skoków, Beamon zostawił sędziów z ich nieprawdopodobną zagadką. Nie tylko skoczył najdalej, ale także w jakiś sposób udało mu się zatrzymać czas, który wydawał się wiecznością. Po 15 minutach zdecydowano, że sędziowie IAAF będą musieli uciec się do wypróbowanych metod i zmierzyć skok ręcznie. Skok stulecia wymagał taśmy mierniczej.

Kiedy spiker w końcu ogłosił odległość skoku - 8,90 m - Beamon, nieobeznany z miarami metrycznymi, wciąż nie zdawał sobie sprawy z tego, co właśnie zrobił. Wiedział, że został nowym rekordzistą świata, ale nie miał pojęcia, o ile pobił stary wynik. Dopiero Boston wykonał za niego obliczenia i już wspólnie wiedzieli, że skok ten okazał się dłuższy niż jakikolwiek wcześniej.

"Zniszczyliście te zawody"

Kiedy Beamon w końcu zdał sobie sprawę z ogromu swojego osiągnięcia, nogi się pod nim ugięły i padł na ziemię. Cierpiał na krótki atak katapleksji spowodowany szokiem emocjonalnym. Z głową w rękach, oparty o Bostona, nowy rekordzista świata przypomniał sobie o własnej nieśmiertelności zaledwie kilka minut po zapisaniu się w historii.

- W porównaniu z tym skokiem wyglądaliśmy jak dzieci - stwierdził radziecki zawodnik Igor Ter-Owanesian, prawie dokładnie rok po tym, jak ustanowił poprzedni wspólny rekord świata na tym samym stadionie. Davies, obrońca tytułu, podszedł do swojego następcy i powiedział mu: "Zniszczyłeś tę imprezę". - Może i tak, ale ten pierwszy skok prawie mnie zabił - odpowiedział Beamon, gdy już odzyskał zmysły.

Symbolicznie, burzowe chmury, które zawisły nad Meksykiem, nagle rozlały się na Stadionie Olimpijskim i zmyły wszelkie szanse na odwrócenie sytuacji. Złoto było już przesądzone, ale Beamon skoczył jeszcze raz - skromne 8:04 metra. Potem odłożył swoje kolce. Warunki pogorszyły się jeszcze bardziej, a mokra bieżnia i hulający wiatr przekreśliły szanse na to, że ktoś dorówna bohaterstwu Beamona.

Przed wejściem na podium Bob podwinął spodnie dresowe do łydek, odsłaniając czarne skarpetki, które założył na znak solidarności ze Smithem i Carlosem. Na najwyższym stopniu uniósł pięść w geście poparcia dla czarnoskórych Amerykanów. Nowego króla ogarnęła wtedy przelotna, acz ponura myśl: "Co teraz?". Mistrzowi olimpijskiemu i rekordziście świata nagle zakręciło się w głowie z powodu ogromu swojego osiągnięcia. Wtedy jeszcze nie wiedział, ale prawdopodobnie wyczuwał to w środku: jego jedyna chwila wielkości była już za nim.

Człowiek, który wykonał skok stulecia i pobił rekord świata o 55 centymetrów, nigdy nie zbliżył się do swojego meksykańskiego wyniku. Rzeczywiście, Beamon nigdy nie skoczył dalej niż 8,16 metra po dniu, w którym zatrzymał czas. Kontuzje i pilna potrzeba zarabiania pieniędzy wkrótce pogrążyły Beamona, człowieka zagłuszonego przez wszystko, co działo się wokół niego.

- Osiągnąłem szczyt, kiedy skończyłem 22 lata - powiedział później. - Byłem studentem w college'u, miałem żonę, próbowałem rywalizować jako sportowiec klasy międzynarodowej. A były to późne lata 60., z przewrotami wśród czarnych i białych, ruchem kobiet, zamachami, klasą średnią odkrywającą narkotyki. To był dziwny czas i trochę się w nim pogubiłem.

"Niektórzy odebrali mój występ jako rasową pogardę"

Beamon był w szoku, tak samo jak reszta świata. Nic dziwnego, że nie trzeba było długo czekać, aby ludzie zaczęli szukać odpowiedzi na uzasadnione pytania, które się pojawiły. Czy naprawdę możliwe było pobicie rekordu świata z takim marginesem? Wiatr wiał tego dnia bardzo mocno, ale czy naprawdę były to tylko dwa metry na sekundę?

Bob przyjął te pytania z ulgą. Z wyjątkiem tych, które dotyczyły kwestii rasowych.

- Zdarzali się naukowcy, którzy analizowali mój skok, wykorzystując prawa fizyki, omawiając między innymi prędkość, trajektorię i aerodynamikę - mówił po latach.

- Byli też tacy, którzy analizowali moje wyniki i życie w oparciu o swoje osobiste poglądy i pogardę rasową. Grali tą kartą, mówiąc, że skoczyłem tak daleko, ponieważ byłem czarny. W końcu mówili, że czarni mają dłuższe nogi, grubsze kostki i że nasza muskulatura jest inna. Dlatego twierdzili, że czarni to dobrzy niewolnicy: silne ciała bez mózgów. Mówili o mnie jako o maszynie do skakania. Ale, dzięki Bogu, nie wszyscy myśleli i nie myślą w ten sposób.

Impreza w Meksyku w 1968 roku była wyjątkowa. To nie przypadek, że w 36 konkurencjach lekkoatletycznych padło 14 rekordów świata i 12 rekordów olimpijskich. W trójskoku, w zawodach, które również przeszły do historii, aż pięć razy pobito rekord świata. Jim Hines jako pierwszy złamał barierę 10 sekund w biegu na 100 metrów, uzyskując czas 9.95.

Sprinterzy i skoczkowie skorzystali z korzystnych warunków meteorologicznych związanych z położeniem miasta. Na wysokości 2200 metrów nad poziomem morza opór powietrza jest mniejszy. Dodając do tego postęp techniczny, którego ucieleśnieniem było wprowadzenie tartanowych bieżni, otrzymaliśmy wybuchowy i sprzyjający osiągnięciom koktajl. W przypadku Beamona należy dodać, że odnalazł w sobie zmysł do oddania niemal perfekcyjnego skoku tuż przed groźną burzą, która znacznie obniżyła ciśnienie powietrza.

- Nie ma odpowiedzi na ten występ - powiedział Beamon "New York Timesowi" w 1984 roku. - Wszystko było po prostu idealne. Tor, mój start - poszybowałem sześć stóp w powietrzu, kiedy zwykle poleciałbym około pięciu - i moja koncentracja też była idealna. Nigdy wcześniej nie zdarzyło mi się to w ten sposób. Wyłączyłem wszystko na świecie, z wyjątkiem mojej koncentracji na skoku.

Ponad 15 lat później, podczas Igrzysk w Los Angeles, kiedy Carl Lewis zdobył złoty medal skokiem, który wciąż był o 34 cm krótszy od rekordu świata, Beamon miał dość pewności siebie, by powiedzieć:

- Wszystko, co wiem, to to, że nie widzę nikogo innego, kto by tego dokonał. Ani wtedy, ani nigdy. Od tego czasu odbywały się zawody w Meksyku i w innych miejscach położonych na dużych wysokościach. A rekord wciąż jest w księgach.

Tak się złożyło, że siedem lat później, na mistrzostwach świata w 1991 roku w Tokio, Mike Powell pobił 23-letni rekord o 5 cm, kończąc emocjonujący pojedynek z Lewisem. Rekord Beamona być może został wymazany z ksiąg, ale wspomnienia po nim pozostały i wykroczyły daleko poza świat sportu. Już na zawsze.