Doświadczenie trenerskie ma ogromne. A piłkarskie? Niezbyt, bo chluby nie przynosi mu raczej gra na pozycji obrońcy jedynie w portugalskich klubach Estoril-Praia (dwukrotnie) i Maritimo.

Polacy go pamiętają

Profesjonalną karierę zakończył dość szybko i poświęcił się nauce. Zdobył tytuł inżyniera na Politechnice Lizbońskiej. Futbol traktował jako hobby, a warsztat trenerski szlifował z książek.

To właśnie w Estoril rozpoczął ścieżkę trenerską, najpierw jako asystent, a potem już samodzielny szkoleniowiec. Pierwsze sukcesy w tym fachu przyszły, gdy prowadził FC Porto. Już w premierowym sezonie zdobył mistrzostwo kraju i superpuchar. W następnym dołożył jeszcze puchar i dotarł do ćwierćfinału Ligi Mistrzów. Siłą rzeczy, zaczęło być o nim coraz głośniej.

Santos chciał doświadczyć innej piłki, więc spróbował swoich sił w Grecji - w AEK Ateny, z którym zdobył krajowy puchar oraz Panathinaikosie, w składzie m.in. z Emmanuelem Olisadebe i Krzysztofem Warzychą. Nie potrafił jednak zakotwiczyć w jednym miejscu na dłużej niż dwa lata. Obracał się jednak tylko między dwoma kierunkami. Jak Portugalia - to Sporting, a potem Benfica, a jak Grecja - to ponownie AEK i następnie PAOK, gdzie jego podopiecznym był Mirosław Sznaucner. Hellada na tyle go zauroczyła, że krótko po zakończeniu pracy w Salonikach wziął się za prowadzenie tamtejszej reprezentacji.

Choć pochodzi z kraju, w którym ofensywną grę bardzo się ceni, to świetnie odnalazł się w defensywnie usposobionej nacji. Zwłaszcza że nie trafił na takie pokolenie graczy jak w 2004 roku Otto Rehhagel (sensacyjnie zdobył mistrzostwo Europy). Zarówno podczas Euro 2012, jak i dwa lata później na mundialu Brazylii jego drużyna potrafiła wyjść z grupy (na mistrzostwach organizowanych przez Polskę i Ukrainę zremisowała z naszą reprezentacją 1:1). Mało tego, Grecy pod jego wodzą tracili mniej niż gola na mecz. Strzelali też niedużo, za co go krytykowano.

Dał im mistrzostwo Europy, nie dał stylu

Odszedł po nieudanym początku eliminacji Euro 2016. Niedługo później przypomniała sobie o nim portugalska federacja, która szukała następcy zwolnionego Paulo Bento, notabene jednego z kandydatów do objęcia schedy po Michniewiczu.

Początek pracy w swojej ojczyźnie był niemal odzwierciedleniem jego pracy w Grecji. Mimo przecież wyraźnie lepszego potencjału ludzkiego, upodobał sobie wynik 1:0 - jego drużyna wygrała w takim stosunku cztery z siedmiu spotkań w eliminacjach.

Fernando Santos led Greece to four consecutive 1-0 wins ahead of 2014 WC. Last 3 games with Portugal: 1-0, 1-0, 1-0. pic.twitter.com/6RkaiXxa6m

— Eurosport (@eurosport) November 19, 2014

"Dziś reprezentacja potrzebuje innej piłki, bardziej ofensywnej, ryzykownej. Santos ma ferrari, ale brakuje mu zestawu do paznokci" - pisał kiedyś jeden z kibiców w petycji o zwolnieniu Santosa.

A on nie tylko awansował na mistrzostwa Europy, ale i je wygrał! Do dziś to największy sukces i jego, i portugalskiego narodu. Złośliwi wytykali mu, że miał więcej szczęścia niż rozumu, bo tylko nowy regulamin turnieju we Francji sprawił, że Portugalia w ogóle awansowała do fazy pucharowej z trzeciego miejsca dzięki trzem remisom. Na siedem spotkań w mistrzostwach drużyna Selecao tylko jedno (!) wygrała w regulaminowym czasie - z Walią w półfinale (2:0).

- Czasami musisz być pragmatyczny. Oczywiście to miłe, kiedy drużyna gra pięknie, ale nie zawsze w taki sposób wygrywa się turnieje - mówił przed ćwierćfinałem z Biało-Czerwonymi.

Perypetie z Ronaldo

Nasz zespół Portugalczycy wyeliminowali po rzutach karnych, a w finale pokonał Francuzów po dogrywce. To wtedy świat obiegły obrazki kontuzjowanego Cristiano Ronaldo, który z ławki rezerwowej, a nawet miejsca przeznaczonego dla trenera motywował i instruował zespół nawet bardziej niż Santos. Sukces połączył obu panów, nie szczędzili sobie pochwał. W sezonie 2018/19 przyszedł kolejny sukces - triumf w Lidze Narodów UEFA.

Ciepłe, przyjacielskie stosunki zmienił dopiero ostatni mundial w Katarze. Na mecz 1/8 finału ze Szwajcarami selekcjoner Portugalczyków odważył się pozostawić Ronaldo na ławce rezerwowych. Decyzją tą zyskał sympatię wielu fanów. Inni, w tym głównie najbliżsi CR7, wylali na nim wiadro pomyj. Faktem jednak jest, że trener trafił w dziesiątkę, bo jego zmiennik Goncalo Ramos ustrzelił hat-tricka! Chociaż Santos zarzekał się, że między nim a piłkarzem nie ma konfliktu, w przegranym (0:1) ćwierćfinale z Marokiem zdecydował się na podobny manewr. Bez Ronaldo.

Po tym spotkaniu CR7, który wszedł na murawę w drugiej połowie, zalał się łzami - tak skończyły się dla niego ostatnie w karierze mistrzostwa świata.

"Dziś twój przyjaciel i trener podjął złą decyzję. Przyjaciel, dla którego masz tak wiele słów uznania i którego tak bardzo szanujesz. Ten sam przyjaciel, który wpuścił cię na boisko i zobaczył, jak wszystko się zmieniło, wtedy gdy było już za późno" - w ten sposób w mediach społecznościowych żale wylewała partnerka Ronaldo Georgina Rodriguez.

Gdy kilka dni później szkoleniowiec stracił pracę, portugalski gwiazdor, jako jeden z niewielu w reprezentacji, nie pożegnał go publicznie.

"Ten pan nie ma wstydu i nigdy nie zrezygnuje"

Ostatnie lata Santosa w reprezentacji Portugalii nie będą miło wspominane. Szkoleniowiec często był krytykowany za to, że nie potrafił wykorzystać potencjału, który miał do dyspozycji. Gdy jego kadra wygrywała Euro, nie miała takiej siły rażenia jak podczas ostatniego mundialu, na który notabene awansował dopiero dzięki wygranym barażom. Ronaldo i spółka mogli ich uniknąć, ale pokpili sprawę, przegrywając na własnym stadionie przy pełnych trybunach z Serbią (1:2) w listopadzie 2021 roku.

Wtedy kibice kolejny raz głośno domagali się jego dymisji. W mediach społecznościowych powstała kolejna petycja nawołująca do zwolnienia Santosa, pod którą podpisywali się fani. Co mu zarzucali?

"Nudny futbol, nudne przemówienia bez treści, złe przesłanie do szatni, wiecznie czarny garnitur, który sprawia wrażenie pogrzebowego" - wyliczali.

"Ten pan nie ma wstydu i nigdy nie zrezygnuje. Nadszedł czas, aby mu pomóc, poprosić o jego natychmiastową rezygnację i szybko znaleźć nowego dowódcy. Dość!" - pisał pomysłodawca.

Zapewni radość Lewandowskiemu?

Chociaż podczas 109 meczach pod jego wodzą Portugalczycy stracili tylko 87 goli, to jednak po niedawnym mundialu w wykonaniu Biało-Czerwonych kibice i dziennikarze chcą wyraźniej zmiany stylu gry na ofensywny, uwypuklenia atutów, czyli Roberta Lewandowskiego i Piotra Zielińskiego.

Pod wodzą Michniewicza Polacy "prześlizgnęli" się wprawdzie do 1/8 finału, ale w stylu, który wzbudzał zastrzeżenia zarówno polskich, jak i zagranicznych komentatorów. Rozgłos zyskała też wypowiedź Lewandowskiego, który zasugerował, że dalsza kariera w drużynie narodowej zależeć będzie od tego, czy pojawi się "radość z gry".

Pytanie, czy Santos ją zapewni.

Do zobaczenia jutro na konferencji na @PGENarodowy! pic.twitter.com/cJVk8chP3i

— Cezary Kulesza (@Czarek_Kulesza) January 23, 2023

Nowy trener zadebiutuje 24 marca. Polacy rozpoczną wówczas eliminacje mistrzostw Europy - z Czechami na wyjeździe.